X.Manteca, E.Mainau, D.Temple

+info    PDF 

Pojęcie dobrostanu zwierząt obejmuje trzy elementy: naturalne biologiczne funkcjonowanie zwierzęcia  (które m.in. oznacza pewność, że zwierzę jest zdrowe i dobrze odżywione), jego stan emocjonalny (brak negatywnych emocji takich jak ból i chroniczny strach) i jego zdolność do wyrażania pewnych standardowych zachowań (Fraser i in., 1997).  Jednakże nie wszystkie zachowania są równie istotne z punktu widzenia dobrostanu zwierząt. Z praktycznego punktu widzenia, wyraźnym wskazaniem, że dane zachowanie jest ważne, jest sytuacja, gdy zwierzę wykazuje reakcję stresową lub zaburzone zachowanie w momencie uniemożliwienia wykonania tego zachowania. Budowanie gniazda przez ciężarną lochę lub odruch rycia u trzody są przykładami takich właśnie zachowań. Te trzy zasady nie muszą być ze sobą sprzeczne; jednakże są one często komplementarne (Mendel, 2001).

Dobrostan zwierząt wykorzystuje wielopłaszczyznowe podejście

Wszystkie trzy wymienione wcześniej zasady są zawarte w wielu "oficjalnych" definicjach dobrostanu zwierząt. Na przykład, Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt uważa, że zwierzę posiada prawidłowy dobrostan, jeśli jest zdrowe, trzymane w odpowiednich warunkach, dobrze odżywione, jest w stanie wyrazić wrodzone zachowania i nie cierpi z powodu bólu, strachu i stresu (WOAH, 2008).

Zasada pięciu wolności zwierząt

Zgodnie z zasadą "pięciu wolności" dobrostan zwierzęcia jest zapewniony, gdy spełnionych jest pięć następujących warunków  (FAWC, 1992; 1993):

• Zwierzę jest wolne od głodu, pragnienia i niedożywienia, ponieważ posiada stały dostęp do wody pitnej i odpowiedniego pokarmu.
• Zwierzę jest wolne od dyskomfortu fizycznego i termicznego, ponieważ ma dostęp do bezpiecznego schronienia  i wygodnego miejsca odpoczynku.
• Zwierzę jest wolne od bólu, urazów i chorób, dzięki odpowiedniej profilaktyce i/lub szybkiej diagnostyce i leczeniu.
• Zwierzę jest w stanie wyrazić większość swoich normalnych zachowań, ponieważ posiada wystarczającą ilość miejsca, zapewnione odpowiednie wyposażenie i towarzystwo innych zwierząt swojego gatunku.
• Dzięki odpowiednim warunkom mającym na celu zapobiegać psychicznemu cierpieniu, zwierzę nie odczuwa strachu lub niepokoju.

Zasada „Pięciu wolności" oferuje bardzo użyteczne i praktyczne podejście do badań  nad dobrostanem, a zwłaszcza do jego oceny w gospodarstwach  hodowlanych, podczas transportu i uboju. Dodatkowo posłużyła ona jako podstawa dla wielu przepisów o ochronie zwierząt w Unii Europejskiej i innych częściach świata. Jednakże, pomimo wyraźnej użyteczności, posiada ona dwie wady. Po pierwsze, jest czasami zbyt ogólna, a po drugie, niektóre z pięciu wolności kolidują ze sobą. Aby rozwiązać te problemy, zaproponowano nieco inne podejście oparte na tych samych zasadach. Na szczególną uwagę zasługuje projekt Welfare Quality® dt. oceny dobrostanu zwierząt. Projekt Welfare Quality® był pięcioletnim projektem badawczym Unii Europejskiej rozpoczętym w maju 2004 roku i obejmującym ponad 40 instytucji naukowych z 15 różnych krajów. Jednym z jego celów było opracowanie europejskich norm  z zakresu oceny dobrostanu zwierząt. W przeciwieństwie do innych protokołów, wykorzystujących głównie parametry techniczne otoczenia, reguły projektu Welfare Quality® opierają się przede wszystkim na obserwacjach zachowania zwierząt.

Utrzymywanie świń w pomieszczeniach ze ściółką  pozwala wyrazić im naturalny instynkt rycia

Ocena ogólnego dobrostanu zwierząt

Według protokołów Welfare Quality® podczas oceny dobrostanu zwierząt należy odpowiedzieć na cztery pytania:

• Czy zwierzęta są odpowiednio żywione?

• Czy zwierzęta są utrzymywane są w odpowiednich warunkach?

• Czy zwierzęta są zdrowe?

• Czy zachowanie zwierząt odzwierciedla ich zoptymalizowane stany emocjonalne?

Ostatnie kwestia może być najbardziej innowacyjnym i kontrowersyjnym aspektem. Mówiąc najprościej, odnosi się ona do faktu, że zwierzęta nie powinny odczuwać strachu, bólu, frustracji lub jakiegokolwiek  innego negatywnego stanu emocjonalnego,   przynajmniej w przewlekły lub bardzo intensywny sposób.

Te cztery pytania pozwalają stworzyć zestaw 12 kryteriów, na których powinien opierać się każdy system oceny dobrostanu. Kryteria te, pogrupowane odpowiednio  wg. czterech pytań, są następujące:

Zasady i kryteria  protokołu Welfare Quality®

Obserwacja zachowania zwierząt pozwala na ocenę dobrostanu zwierząt w intensywnych i ekstensywnych systemach produkcji

Odpowiednie karmienie

• Brak długotrwałego głodu
• Brak długotrwałego pragnienia

Odpowiednie warunki bytowania

• Komfort miejsca odpoczynku
• Komfort termiczny
• Swoboda ruchowa

Dobry stan zdrowia

• Brak obrażeń
• Brak chorób
• Brak bólu wywołanego przez procedury takie jak kastracja, obcinanie ogonów, usuwanie rogów itp.

Odpowiednie zachowanie

• Wyrażanie odpowiedniego zachowania społecznego charakteryzujące się równowagą pomiędzy aspektami negatywnymi (np. agresja) oraz pozytywnymi.
• Właściwa ekspresja innych zachowań, np. równowaga między aspektami negatywnymi (np. stereotypowe zachowanie) i pozytywnymi.
• Dobre relacje człowiek-zwierzę, zwierzęta nie boją się ludzi.
• Pozytywny stan emocjonalny

"Termin dobrostan odnosi się do stanu danej jednostki w stosunku do swojego otoczenia i jest mierzalny" (Donald Broom, badacz dobrostanu zwierząt)

Podsumowanie

Podsumowując, następujące zasady dt. dobrostanu powinny zostać zapamiętane:

Literatura

Botreau R, Veissier I, Butterworth A, Bracke M B M and Keeling L J 2007 Definition of criteria for overall assessment of animal welfare Animal Welfare 16: 225-228

Farm Animal Welfare Council 1992 FAWC updates the five freedoms Veterinary Record 17: 357.

Farm Animal Welfare Council 1993 Second Report on Priorities for Research and Development in Farm Animal Welfare. Londres: DEFRA.

Fraser D, Weary D M, Pajor E A and Milligan B N 1997 A scientific conception of animal welfare that reflects ethical concerns Animal Welfare 6: 187-205.

Mendl M 2001 Animal husbandry: Assessing the welfare state Nature 410: 31-32

World Organization of Animal Health 2008 Introduction to the recommendations for animal welfare, Article 7.1.1. Pages 235-236 in Terrestrial Animal Health Code 2008. World Organization for Animal Health (OIE), Paris, France